Gelukkig heb ik er weinig last van, maar buikpijn van koffie is de grootste straf die je je als koffieliefhebber kunt voorstellen. Een aantal pechvogels staat hierdoor elke ochtend voor een moeilijke keuze: drink je een lekkere kop koffie om je dag mee te beginnen, of haak je af om de buikkramp te vermijden? 🤔

Indien je dit met enige regelmaat ervaart kun je denken aan een aantal vaste boosdoeners. Dat cafeïne een stimulerend effect heeft, weten we allemaal. Wist je ook dat je er buikpijn van kunt krijgen? Daar staan we in dit artikel bij stil, alsook bij de wat tips om de klachten te voorkomen of te verlichten!

Afhankelijk van hoe je je koffie drinkt, krijg je buikpijn van koffie door een aantal factoren. De voornaamste die hieraan bijdragen zijn verschillende stoffen zoals cafeïne en lactose, de zuurtegraad van je koffie en hoe je hersenen reageren op de koffie.

Naast de algemene regels met betrekking tot koffiehygiëne, zoals weten hoe je je koffiebonen bewaren moet, ga ik je daarom specifieke tips geven voor de mogelijke oorzaken van je buikklachten.

Buikpijn na het drinken van koffie kan ontstaan door het stimulerende effect van cafeïne op de maagdarmactiviteit, de zuurtegraad van de koffie die het maagslijmvlies kan irriteren, en de interactie met andere voedingsstoffen of medicijnen. Het is raadzaam om je koffieconsumptie aan te passen als je hier gevoelig voor bent.

Twee koppen koffie van boven

#1 Cafeïne in koffie: Oorzaken en effecten op buikpijn

Onderzoek heeft aangetoond dat cafeïne, catecholen – lichtzure, in water oplosbare verbindingen – en chemische stoffen die N-alkanoly-5-hydroxtryptamiden (C5HTs) worden genoemd, maagzuurafscheiding in menselijke maagcellen stimuleren.1Michael Bernstein en Michael Woods, ACS (2010). 'Brewing up a gentler java: Dark-roasted coffee contains stomach-friendly ingredient'

Hierdoor krijg je dus last van brandend maagzuur. Cafeïne dient daarnaast als mild laxerend middel, waardoor je ook buikpijn kunt krijgen. Het is erg persoonlijk: zoals al eerder gezegd: ik heb geen last van buikpijn, maar maagzuur is wel iets waar ik last van krijg als ik veel koffie drink.

Kies je voor cafeïnevrije koffie, dan is de kans op buikpijn veel kleiner. Het gaat hier echt om de combinatie van bestanddelen, waaronder cafeïne. Decaf koffie bevat geen cafeïne.

Veronika Somoza, een doctor bij de Universiteit van Wenen, legt uit dat het hierbij dus niet om een enkele stof die de maagwand irriteert gaat. Het probleem is de combinatie van de bovengenoemde stoffen.2Boettler, U. et al., Molecular Nutrition & Food Research. 'Coffees rich in chlorogenic acid or N-methylpyridinium induce chemopreventive phase II-enzymes via the Nrf2/ARE pathway in vitro and in vivo'

Somoza en haar collega’s ontdekten onverwacht dat een van de bestanddelen van koffie, N-methylpyridium, of NMP, het vermogen van maagcellen om zuur te produceren leek te blokkeren. Dit kan een manier bieden om maagirritatie te verminderen of te voorkomen.

Bij maagklachten kun je daarom het beste dark roast of espresso drinken! Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar deze koffiesoorten zijn vaak beter geschikt voor mensen die last hebben van brandend maagzuur dan speciale “maag-vriendelijke” koffies.

Dat komt doordat NMP niet in rauwe koffiebonen te vinden is, maar alleen vrijkomt bij het roosteren, aldus dr. Somoza en de andere onderzoekers. Donkerder gebrande koffiebonen bevatten dus meer NM – en minder catecholen en C5HTs.

Zoals je misschien wel weet, zit in een reep chocolade ook cafeïne. Hoe meer cacao, hoe meer cafeïne. Ofwel: hoe puurder de chocolade, hoe meer cafeïne erin zit.

De meeste mensen krijgen echter geen buikpijn van chocolade (als je er genoeg van eet, dan krijg je uiteraard wel buik- en maagklachten!). Dit komt doordat chocolade niet dezelfde combinatie van bestanddelen bevat als koffie.

Kopje koffie van boven

#2 Activering van stresshormonen en de effecten op de spijsvertering

Cafeïne is niet zomaar een stimulerend middel; het heeft een directe invloed op je hormoonbalans. Het stimuleert de aanmaak van de stresshormonen cortisol en adrenaline. Al na twee koppen koffie stijgt je cortisolspiegel met maximaal 30%.

Deze hormonen bereiden je lichaam voor op 'vechten of vluchten', wat resulteert in een verhoogde hartslag en meer bloedtoevoer naar je hersenen. Dit betekent echter dat er minder bloed naar je maagdarmstelsel stroomt, waardoor je spijsvertering vertraagt. Dit kan symptomen, zoals een opgeblazen gevoel, buikpijn en misselijkheid veroorzaken.

#3 Lactose in koffie: Oorzaak van buikpijn bij intolerantie

Een veelvoorkomend probleem is lactose-intolerantie. Lactose is een soort suiker dat in melkproducten voorkomt.

Het probleem bij lactose-intolerantie is dat je lichaam niet genoeg of helemaal geen lactase aanmaakt. Lactase is een enzym dat door je dunne darm wordt aangemaakt om lactose te verteren. Daardoor komt de lactose onverteerd in de dikke darm terecht, waardoor deze gaat gisten.

Hoewel niet iedereen hier klachten door ervaart, spreekt men van lactose-intolerantie bij degenen die wél klachten ontwikkelen. Die klachten kunnen verschillende vormen aannemen –, zoals je misschien zelf al weet. 😶 Denk hierbij aan winderigheid, een opgeblazen gevoel, buikkrampen en buikloop.

Natuurlijk moet je voor een officiële diagnose bij je huisarts langs gaan. Herken je jezelf dus in het beeld van iemand die vaker last krijgt van buikkramp na het innemen van melkproducten? Maak dan eens een afspraak bij je huisarts, zodat je de nodige tests kunt laten uitvoeren en wellicht medicatie kunt krijgen!

kopje koffie, bovenaanzicht

Wil je overigens echt per se melk in je koffie? Probeer dan eens melkvervangers – zoals havermelk, amandelmelk, sojamelk, rijstmelk – of lactosevrije melk. Mijn favoriet is amandelmelk!

#4 De invloed van koffies zuurtegraad op buikpijn

Koffie verhoogt de zuurgraad in de maag, wat maagpijn kan veroorzaken, vooral bij mensen  die vaker last hebben van brandend maagzuur.

Het is moeilijk om intense aciditeit te vermijden, want dat is simpelweg de aard van de meeste gebrouwen koffie, legt cardioloog Steven Gundry uit. Sommige brandingen zijn echter makkelijker voor de maag om te hanteren.

Cold brew is bijvoorbeeld minder zuur dan hete koffie door de manier waarop hij is bereid. Deze manier van bereiden kan de zuurtegraad tot wel 66% verlagen! Verder laat Gundry ook weten: “Je kunt zelfs koffie met een laag zuurgehalte kopen.” Deze wordt vaak niet zo hoog in de bergen verbouwd, wat ook van invloed is op de zuurtegraad.

Gundry benadrukte overigens ook dat het belangrijk is om geen koffie te drinken op een lege maag, omdat de bovengenoemde zuurgraad niet al te goed is voor je maagwand. Het is belangrijk om een buffer te creëren in je maag. Denk hierbij aan …

"... een [ruime 250 milliliter] water met een kneepje citroen vóór je eerste kopje in de ochtend."

Steven Gundry
Doorgesneden citroen, bovenaanzicht

#5 De connectie tussen buik en hersenen

Nu een bonusronde: In een kleine studie uit 2016 werden 40 deelnemers beoordeeld op zelf-gerapporteerde gastro-intestinale (maag-darm-gerelateerde) symptomen, bloeddruk en stress indexen direct na koffieconsumptie.3Papakonstantinou, E. et al., Nutrition Journal (2016). 'Acute effects of coffee consumption on self-reported gastrointestinal symptoms, blood pressure and stress indices in healthy individuals'

De deelnemers meldden in feite geen werkelijke symptomen van abdominaal ongemak, een opgeblazen gevoel, dyspepsie (slechte spijsvertering) of brandend maagzuur door de koffie zelf.

De effecten van de koffie op de stressniveaus van de deelnemers wezen er echter op dat de koffie wél het zogeheten sympathische zenuwstelsel aanwakkert.

Wat is het sympathisch zenuwstelsel?

In grote lijnen kunnen we stellen dat stimulatie van het sympathisch zenuwstelsel je lichaam aanmoedigt om in actie te komen. Dat is relevant bij het onderzoek naar de effecten van koffie op je maag-darmstelsel, omdat het sympathisch zenuwstelsel maag- en darmcontracties vermindert.

Over het algemeen moet koffie dus – binnen het kader van dit onderzoek – maag- en darmkrampen verminderen. Wel wordt bij het activeren van het sympathisch zenuwstelsel ook een soort stressreactie teweeggebracht (welke ons aanmoedigt om tot actie te komen).

Nu weten je misschien ook al dat bij sommige mensen stress de maag-darmstreek overstuur kan maken. Wellicht is het jou ook wel eens overkomen dat je net voor een spannende gebeurtenis een enorme buikkramp krijgt of misselijk wordt.

Bij sommige mensen is het dus zo dat deze stimulatie niet ontspannend maar juist irriterend werkt, zodanig zelfs dat het een reactie in de darm kan veroorzaken die alsnog tot buikkramp leidt. Hier zou je dus aan kunnen denken als geen van de bovenstaande oplossingen werkt tegen de buikkrampen die je van koffie krijgt.

Hier is geen kant-en-klare oplossing voor te vinden. Het eerder gerefereerde onderzoek benoemt wel dat gewenning door meer koffie-inname wellicht de klachten kan verminderen, maar het is natuurlijk net de vraag of je bereid bent om die gok te wagen. Zo niet, dan lijkt het erop dat mindering de enige manier om de klachten te vermijden is. 🙁

#6 Versnelling van voedselbeweging in de dikke darm door cafeïne

Ja, cafeïne heeft een directe invloed op je spijsvertering. Binnen slechts 4 minuten na het drinken van cafeïne neemt de activiteit van de dikke darm toe. Sterker nog, cafeïne maakt de dikke darm maar liefst 60% actiever dan water. Dit kan leiden tot een dringende behoefte om naar het toilet te gaan of zelfs diarree. Het is daarom essentieel om te weten hoe je lichaam reageert op cafeïne, vooral als je gevoelig bent voor spijsverteringsproblemen.

Probeer plantaardige melkalternatieven

Als je last hebt van je maag of darmen na het drinken van koffie, is het misschien tijd om je routine te heroverwegen. Overweeg om over te stappen op cafeïnevrije koffie. Daarnaast kan lactose in melkproducten bij veel mensen maag- en darmklachten veroorzaken.

Probeer daarom eens een plantaardige melkvariant zoals amandel-, haver- of sojamelk in je koffie. Deze alternatieven zijn niet alleen lactosevrij, maar bevatten ook essentiële voedingsstoffen en kunnen helpen de symptomen die door cafeïne worden veroorzaakt, te verminderen.

Veelgestelde vragen over koffie en buikpijn

Hieronder beantwoord ik een paar van de meestgestelde vragen over koffie en buikpijn .

Hoe beïnvloedt het cafeïnegehalte in koffie buikpijn?

Ja, het cafeïnegehalte in koffie kan direct buikpijn beïnvloeden. Cafeïne stimuleert de maagdarmactiviteit, wat kan leiden tot een snellere spijsvertering en maagirritatie. Als je gevoelig bent voor cafeïne, raad ik je aan om de inname te beperken of te kiezen voor cafeïnevrije varianten.

Heeft de zuurtegraad van koffie invloed op buikpijn?

Absoluut, de zuurtegraad van koffie kan bij sommige mensen buikpijn veroorzaken. Een hoge zuurgraad kan het maagslijmvlies irriteren, wat leidt tot maagklachten. Om dit te minimaliseren, kun je kiezen voor koffiesoorten met een lagere zuurtegraad of koffie niet op een lege maag drinken.

Kan de houdbaarheidsdatum van koffie buikpijn veroorzaken?


Ja, het consumeren van koffie na de houdbaarheidsdatum kan de kwaliteit en smaak beïnvloeden, wat buikpijn kan veroorzaken. Oude koffie kan ook schimmel of bacteriën bevatten. Ik adviseer je altijd de houdbaarheidsdatum te controleren en koffie in een koele, droge plaats te bewaren om versheid te garanderen.

Persoon geniet van versgezette koffie

Conclusie

Je hebt het inmiddels gezien: er is een tal van mogelijke oorzaken waardoor je buikpijn van koffie kunt krijgen. Gelukkig zijn er ook minstens net zoveel mogelijke oplossingen! Ik hoop dat ten minste één hiervan ook jou heeft kunnen helpen.

Heb je zelf nog verdere tips voor je mede koffieliefhebbers – al dan niet met een wat gevoeligere maag? Laat ze dan hieronder achter in een reactie!

Hier van mij nog een laatste tip, ook voor degenen die hun koffiegebruik wellicht moeten matigen: bewaar je koffiedik in ieder geval! Je kunt koffiedik gebruiken voor allerlei zaakjes – van het neutraliseren van geurtjes tot gezichtsmaskers.

Was dit artikel behulpzaam?

Bronnen