Supermarktbrood, wie kent het niet?! Dit brood wordt in een fabriek gemaakt, ingevroren en in de supermarkt afgebakken. Het bevat onnodige ingrediënten en smaakt nooit écht lekker. Je vraagt je wellicht af of je niet zelf brood kunt bakken zonder broodbakmachine.

Laatst leende ik een paar dagen een broodbakmachine van mijn buurvrouw. Er ging een wereld voor me open: vers brood mét smaak, wauw! 

Helaas moest de broodbakmachine weer terug en heb ik er thuis geen ruimte voor. Ik dacht dat mijn bakkerscarrière daar ophield. Gelukkig is zelf brood bakken zonder broodbakmachine ook prima te doen. Dat kost wel net iets meer tijd en moeite, maar dan heb je wel wat! Hieronder vertel ik je precies hoe je zelf brood bakt.

Zelf deeg maken: benodigde ingrediënten

Je hebt twee opties: je gebruikt een kant-en-klare broodmix, waarvoor je de instructies op de verpakking volgt, of je maakt het deeg zelf. In dit geval gaan we voor volkorenbrood.

Verzamel indien je zélf deeg gaat maken de onderstaande ingrediënten:        

  • 500 gram (volkoren)tarwebloem*
  • 1 tot 1.5 zakje gedroogde gist**
  • 1.5 theelepel zout
  •  1 eetlepel suiker
  • 275 ml lauwwarm water
  • 2 theelepels olijf- of zonnebloemolie

Baksoda is puur natriumbicarbonaat. Bakpoeder is natriumbicarbonaat met een voedingszuur en zetmeel. Net als zout bestaan bakpoeder en baksoda voor een flink deel uit natrium. Voor een brood is vaak zo’n 15 gram bakpoeder nodig. Daarin zit omgerekend bijna 7 gram zout. Dat is vergelijkbaar met de hoeveelheid in brood uit de winkel. Te veel zout is slecht voor hart en bloedvaten. Gebruik je baksoda of bakpoeder, dan is het dus beter om geen zout toe te voegen.

Kajo Mo, expert Voeding bij de Consumentenbond
Gezondgids 4, 2022

*Voor witbrood gebruik je idealiter tarwebloem óf patentbloem voor nog luchtigere broden. Voor bruinbrood gebruik je volkoren tarwebloem. Je kunt tarwebloemsoorten onderling ook mixen, zolang je maar op 500 gram bloem uitkomt. In de onderstaande tabel vind je terug welke andere soorten bloem of meel het meest geschikt zijn voor bepaalde baksels.

**De hoeveelheid gist hangt af van de hoeveelheid (volkoren) tarwebloem. Deze bloemsoort is iets zwaarder en heeft meer gist nodig om te rijzen. Indien je 500 gram tarwebloem gebruikt, voeg dan 1,5 zakje gist toe. Bij witbrood van tarwebloem is 1 zakje gist voldoende.

Geduld is een schone zaak

Geduld is misschien wel het belangrijkste ingrediënt bij het bakken van brood. Het proces van het maken van brood is er een van liefde en aandacht, en haasten kan leiden tot onbevredigende resultaten. Van het zorgvuldig afwegen van ingrediënten tot het wachten op het rijzen van het deeg, elke stap vereist geduld en zorg.

Kiezen van de juiste bloem of meel voor jouw brood

Er zijn verschillende soorten meel en bloem, elk met unieke eigenschappen die invloed hebben op de textuur, smaak en voedingswaarde van je brood.

Enkele voorbeelden zijn volkorenmeel, dat een robuuster brood geeft, tot amandelmeel voor een zoeter brood. Het verschil tussen "meel" (volkoren, inclusief de kiem en zemelen) en "bloem" (geraffineerd, witte bloem) is ook van belang.

Verschillende meelsoorten hebben verschillende toepassingen bij het bakken van brood. Bijvoorbeeld, tarwebloem is veelzijdig en ideaal voor een breed scala aan broden, terwijl roggebloem een dichtere textuur geeft die geschikt is voor roggebrood.

Speltmeel biedt een nootachtige smaak en is gemakkelijk te verteren, en amandelmeel of kokosmeel zijn uitstekende opties voor glutenvrij brood. Het kiezen van het juiste meel is cruciaal voor het gewenste eindresultaat van je brood.

Wat is het verschil tussen bloem en meel?

Voor meel wordt de hele graankorrel fijngemalen, inclusief de kiem en het vliesje (wat tot volkorenmeel leidt). Voor bloem is nog een extra stap nodig: het zeven van het meel, waardoor de alom bekende witte poeder achterblijft.

Benodigdheden

  • Bakpapier of bakblik
  • Grote beslagkom
  • Theedoek
  • Eventueel mixer met deeghaken
  • Eventueel boter om in te vetten

Eerste stap: Het activeren van de gist

Gist zorgt ervoor dat het deeg rijst en het brood lekker luchtig wordt. Gist moet wel altijd worden geactiveerd

Doe het lauwwarme water in de beslagkom. Voeg hieraan de suiker en gist toe. Laat dit 10 minuten rusten. Deze tijd heeft gist nodig om te activeren.

Tweede stap: Het bereiden van het deeg

Deeg met de hand kneden

Na 10 minuten voeg je het meel, het zout en de olie toe aan het water. Roer dit alles door met een vork totdat alles aan elkaar kleeft. Vervolgens kneed je het uiteindelijke deeg met de mixer met deeghaken. Met je handen kan natuurlijk ook! 

Kneed het deeg minimaal 10 minuten, totdat het niet meer kleeft en een mooie elastische bal deeg is geworden.

Waarom goed kneden belangrijk is

Kneden is belangrijk in het broodbakproces omdat het de gluten in het deeg ontwikkelt. Gluten zijn eiwitten die zorgen voor de elasticiteit en het vermogen van het deeg om gassen vast te houden, wat resulteert in een luchtig en zacht brood. Zonder voldoende kneden, zal het brood dicht en zwaar zijn.

Een manier om te controleren of het deeg voldoende is gekneed, is de "venstertest". Neem een klein stukje deeg en het voorzichtig uit elkaar. Is het dun en komt er licht doorheen? Dan ben je klaar met kneden. Breekt het? Dan kneed je verder. 

Derde stap: Het rijzen van het deeg

Maak de kom en je handen even schoon en leg de deegbal terug in de kom. Vet eventueel de kom van tevoren lichtelijk in met wat olie zodat het deeg makkelijk los komt.

De rijstijden voor brooddeeg variëren bij het zelf bakken zonder broodbakmachine, maar een goede vuistregel is om het deeg te laten rijzen tot het in volume verdubbeld is, wat meestal tussen de 1 en 2 uur duurt bij kamertemperatuur (ongeveer 21°C).

Dek de kom vervolgens af met een vochtige theedoek en laat het deeg een uur rijzen op een warme plek in je huis, zoals naast de kachel. Mijn oven heeft een speciale instelling voor het laten rijzen van deeg. Het is de moeite waard je oven hierop te controleren, want het is superhandig!

Een tweede rijzing, na het vormen van het brood, duurt meestal korter, ongeveer 30 minuten tot 1 uur. Deze tijden kunnen variëren afhankelijk van de gebruikte gistsoort en de omgevingstemperatuur; een warmere omgeving versnelt het rijzen, terwijl een koelere omgeving het proces vertraagt.

Het is cruciaal om op de grootte en textuur van het deeg te letten in plaats van strikt de klok te volgen, omdat over-proofing kan leiden tot ingestorte broden en een te dichte textuur.

Na de eerste rijzing zie je dat het deeg is gegroeid. Verwarm de oven voor op 200 °C en leg het deeg op je aanrechtblad. Kneed het deeg nog even (een minuutje) door. Hierdoor wordt het weer wat kleiner, omdat je de lucht eruit kneedt.

Vet je bakblik in met boter en leg het deeg erin. Ik smelt altijd wat boter en gebruik een kwastje. Als je geen bakblik gebruikt, maak je deeg dan tot een grote bol en leg dit op een stuk bakpapier. Laat het deeg nog 15 à 20 minuten rusten/rijzen.

Waarom rijzen belangrijk is

Tijdens het rijzen fermenteren de gist en andere leavening-agenten, wat resulteert in de productie van kooldioxide en alcoholen. Deze gassen zorgen ervoor dat het deeg uitzet, waardoor de textuur van het brood licht en luchtig wordt. Bovendien draagt de fermentatie bij aan de diepte van de smaak in het brood, waardoor het rijker en complexer wordt.

Vierde stap: Het bakproces van je brood

Het deeg is weer iets gerezen en is nu klaar voor de oven. Als je het brood wilt decoreren met wat zaden en pitten is nu het moment. Maak de bovenkant van het deeg een beetje vochtig met je hand en plak de decoratie erop. Ook kun je met een mes een leuk patroontje in je deeg kerven. Sesamzaadjes zijn mijn favoriet!

Bak het brood 20 à 25 minuten in de voorverwarmde oven. Houdt het bakproces goed in de gaten. Iedere oven is immers anders. Het brood is klaar als je erop kunt kloppen en het hol klinkt vanbinnen. Haal het brood dan uit de oven en laat het afkoelen.

Versgebakken brood

Vijfde stap: Geniet van je zelfgebakken brood

Snijd een plakje af van het brood, smeer erop wat je lekker vind en geniet van jouw kleine meesterwerk. Mijn favoriet: vers brood met verse roomboter.

Geduld is een schone zaak

Geduld is misschien wel het belangrijkste ingrediënt bij het bakken van brood. Het proces van het maken van brood is er een van liefde en aandacht, en haasten kan leiden tot onbevredigende resultaten. Van het zorgvuldig afwegen van ingrediënten tot het wachten op het rijzen van het deeg, elke stap vereist geduld en zorg.

Waarom een broodbakmachine nuttig kan zijn

Zoals je hebt ervaren neemt het met de hand maken van brood veel tijd in beslag. Twee keer wachten op het rijzen duurt lang.

Dit maakt natuurlijk niet zoveel uit als je toch thuis bent, maar als je de hele dag werkt en doordeweeks vers brood wilt dan wordt het lastig op deze manier. 

Als je van plan bent veel brood zelf te bakken, komt een broodbakmachine goed van pas. Je hoeft dan alleen maar de ingrediënten in de machine te doen en op de kop te drukken.

Ik doe altijd de avond ervoor alle ingredienten in de machine, waardoor het hele huis de volgende ochtend naar vers brood ruikt.

Sneetje brood met een gezichtje van fruit erop

FAQ: Zelf brood bakken zonder broodbakmachine

Hieronder beantwoord ik een paar van de meest gestelde vragen over het bakken van brood zonder een broodbakmachine.

Waarom is mijn brood te dicht?

Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals onvoldoende rijstijd, te veel meel, of onvoldoende kneden. Zorg ervoor dat je het deeg voldoende tijd geeft om te rijzen en volg het recept nauwkeurig.

Hoe weet ik wanneer mijn brood klaar is om te bakken?

Het deeg is klaar om te bakken wanneer het in omvang is verdubbeld tijdens het rijzen. Een goede test is om zachtjes een vinger in het deeg te drukken. Als het langzaam terugveert, is het klaar voor de oven.

Kan ik brooddeeg te lang laten rijzen?

Ja, als brooddeeg te lang rijst, kan het over-proofen, wat leidt tot een inzakken van het brood en een te dichte textuur. Het is belangrijk om het deeg te laten rijzen tot het net verdubbeld is in omvang.

Waarom heeft mijn brood geen korst?

Een knapperige korst wordt gevormd door stoom aan het begin van het bakproces. Als je een knapperige korst wilt, plaats dan een bakje water in de oven tijdens het voorverwarmen en de eerste fase van het bakken.

Kan ik versneld brood bakken?

Hoewel er methoden zijn om het broodbakproces te versnellen, zoals het gebruik van meer gist of het rijzen in een warmere omgeving, kunnen deze methoden de smaak en textuur van het brood beïnvloeden. Geduld is echt een deugd bij het bakken van brood.

Conclusie

Inmiddels weet je hoe je met en zonder broodbakmix en broodbakmachine te werk moet gaan om je een echte bakker te voelen. Vooral het rijzen neemt veel tijd in beslag en dit is makkelijk te omzeilen met een broodbakmachine.

Ik hoop dat je nooit meer dat smakeloze, slappe supermarktbrood hoeft te kopen. 🙏 Als je aan de slag bent gegaan met brood bakken, lees ik je ervaringen graag hieronder!

Was dit artikel behulpzaam?